Siyasal fay hattı derinleştikçe Pakistan çok önemli ekonomik zorluklarla karşı karşıya. Aslolan güçlük, azalan döviz rezervlerine, spekülatörlere ve hepsinden önemlisi siyasal belirsizliğe karşı iyi mi ayakta kalınacağıdır. Internasyonal medya ve Hint internet sayfaları, Pakistan’ın temerrüde düşmek suretiyle bulunduğunu yaymaya başladı ve bu da onu tahvil piyasalarında daha savunmasız hale getirdi.
Eski Maliye Bakanı İshak Dar’ın muhasebe becerileri parti tarafınca takdir edilirken, başta Miftah İsmail olmak suretiyle iktisat yöneticileri PMLN içinde yanıyor. Parti içindeki eleştirmenleri sessiz kaldı ve ötekiler Pakistan’a gelip ekonomiyi yönetmesi icap ettiğini öne sürüyorlar. Gerilmiş piyasalar, Miftah Ismael’in güvencelerinin gerçek değerinden alınmadığını gösteriyor. Görünürdeki itimat eksikliği, birçok gözlemci için IMF anlaşmasını canlandırma mevzusundaki sıkı çalışmasının boşa harcanabileceği mevzusunda kaygı verici.
Bu çerçevede, panikle alım, kaçakçılık ve dolar biriktirme güvenli bir yatırım para birimi olarak devam ediyor. Rupi dolar karşısında bir yılda ortalama yüzde 35 kıymet yitirdi. Doların Euro da dahil olmak suretiyle öteki para birimlerine karşı kıymet kazanılmış olduğu haberiyle beraber geliyor. Devlet Bankası’nın rezervlerindeki para birimini yansıtmak için bireylerin evlerinde ve kilitli dolaplarda tuttukları dolarlara iyi mi erişileceği mevzusunda yeni bir münakaşa başladı. Devlet Bankası’nın cebinde 9 milyar dolar kaldı. Birçok çözüm yüzdü. Bunların içinde genel af ve Devlet Bankası ve FBR’nin fonların/doların kaynaklarını istemeyeceğine dair kati bir güvence var.
Sadece, hususi olarak tutulan dolarlar için en iyi ve en kolay çözüm, o zamanki Asif Ali Zerdari hükümeti tarafınca 2008’de çıkarılan yasayı değişiklik yapmak.
Pakistan, bugün olduğu benzer biçimde bir döviz kriziyle karşı karşıya olmadığı için, o zamanlar hükümet para bozan şirketleri kolaylaştırmak istedi. Bu kararın başka sebepleri de olabilir. 2008’den sonraki yasaya nazaran, bankalarda dolar rupi ile değiştirilemezdi. Tüm hususi dolar sahipleri dolarlarını hususi döviz şirketleriyle değişiklik yapmak zorunda kaldılar. Bu, döviz rezervlerinin Devlet Bankası yerine hususi ellere geçmesine niçin oldu. Pakistan’ın döviz rezervlerinin 1999’da bir milyar doların altındayken 2004’te 22 milyar doların üstüne çıkmasının temel sebebi, Başkan General Pervez Müşerref’in bankalardaki dolar kurundaki açığı kapatması ve piyasaları açmasıydı. İnsanlar otomatikman Devlet Bankası rezervlerine düşen bankalarda dolarlarını değiştirmeye başladılar. 2008 sonrası Hafız Şeyh ve Shaukat Tareen maliye bakanları olarak bunun tersine çevrilmesini sağladılar ve bir yasayla insanoğlu dövizlerini sarraflarla değişiklik yapmak zorunda kaldılar. Otomatikman, birçok döviz hususi ellere dökülmeye başladı ve hemen sonra ülke dışına kaçırıldı.
Maliye Bakanı Hafeez Şeyh ve Shaukat Tareen ikilisi, 2008’den itibaren Temiz rupisinin kısa sürede dolar başına 60 rupiden 93 rupiye düşmüş olduğu bir döneme başkanlık etti. Aynı ikili altında, döviz kuru aynıysa, bir tek üç yıl içinde 117’den 191’e düştü. Dövizli dolarlar bankalarda tutulmadığı için Devlet Bankası’nın rakamlarına yansıtılmıyor.
Müşerref hükümeti döneminde, hususi sektöre ilişkin tüm doların bankalarda olması ve Devlet Bankası verilerinde raporlanması sebebiyle döviz rezervleri 22 milyara terfi etti. Bu yüzden, en iyi çözüm bu yasayı değişiklik yapmak, böylece hepimiz gidip rupi almak için dolar verebilir. Bu şekilde rezervlerimizi artıracağız ve hususi istifçilik ve dolar kaçakçılığı uygulamaları denetim edilebilir.
Jan Achakzai jeopolitik bir analist, Belucistan’dan bir politikacı ve Yeni Ufuklar Enstitüsü (INH) ve Belucistan’ın başkanıdır. @Jan_Achakzai tweetliyor
